Zachowanie jako przejaw kompetencji

Bezpośrednim obserwowalnym wskaźnikiem mówiącym o tym, czy dana osoba wykazuje daną kompetencję są zachowania danej osoby. W ogólnym uproszczeniu kompetencja jest właśnie obserwowalnym pożądanym zachowaniem prowadzącym do zamierzonego celu, dlatego też zachowania są zasadniczym przedmiotem kształtowania i rozwoju kompetencji.

Zachowanie – definicja

Zachowanie jest tym, co dosłownie ludzie robią i mówią. Często mówiąc o zachowaniu pojawiają się określone słowa, typu: leniwy, spóźnialski czy powolny. Słowa te nie określają zachowań a jedynie określają charakterystykę danej osoby. Mówiąc „Jan jest pracowity” nie opisujemy zachowań a jedynie etykietyzujemy daną osobę. Zachowaniem tak naprawdę to co Jan robi i/lub mówi kiedy jest opisywany jako „pracowity”

Aby można było mówić o zaistnieniu faktu zachowania, musi ono spełnić następujące warunki (Miltenberger, 2012):

• może być zmierzone co najmniej na jednym z następujących fizycznych (mierzalnych) wymiarów: częstotliwość (Jan spóźnił się do pracy 2 razy w tym tygodniu), czas trwania (Jan układał towar na półce przez 3 godziny), intensywność (Jan pracował z intensywnością 3 MET), szybkość i opóźnienie w pojawieniu się zachowania (zachowanie pojawiło się 2 tygodnie po zakończeniu szkolenia);
• może być zaobserwowane, opisane i zarejestrowane przez osobę zaangażowaną w dane zachowanie lub innych, obserwujących dane zachowanie, ludzi;
• oddziałuje na środowisko zewnętrzne zarówno fizyczne jak i społeczne (np. inni ludzie). Oddziaływanie na środowisko może być oczywiste (naciśnięcie przycisku ON uruchamia telewizor) lub nie oczywiste (może np. prowadzić do zmiany przekonań osoby zaangażowanej w zachowanie);
• podlega pewnym prawom, pojawia się w określonych warunkach i współoddziałuje z otoczeniem. Każde zachowanie jest odzwierciedleniem pewnych funkcjonalnych zależności pomiędzy nim a środowiskiem (np. pracownik bardziej angażuje się w pracę pod koniec miesiąca, kiedy spodziewane jest otrzymanie wypłaty. Z kolei zaraz po otrzymaniu wypłaty motywacja i zaangażowanie w pracy spada. Wynika z tego funkcjonalny wniosek dotyczący powiązania wypłaty z motywacją do pracy);
• może mieć charakter jawny – jest obserwowalne przez inne osoby, bądź ukryty – nazywane również prywatnymi nie są obserwowalne przez inne osoby (np. myślenie).

Miltenberger, R., (2012). Behavior Modification: Principles and Procedures. Belmont: Wadsworth Cengage Learning.